یکی از کاربرد های آمونیاک در تاسیسات مکانیکی سرمایشی سردخانه ها می باشد از این رو به مشخصات گاز آمونیاک و نحوه کار با آن می پردازیم
آمونیاک : ترکیبی است با فرمول شیمیایی NH3و در شرایط متعارفی بصورت گاز بی رنگ ، با بوی بسیار نافذ ، قلیائی ، سبکتر از هوا و تقریبأ ۵۰درصد وزن هوا می باشد
آمونیاک گازی است بی رنگ ، بسیار محلول در آب ، قلیائی با بوی مشخص و زننده که می تواند باعث آسیب وسیع سرتا سر مجاری تنفسی شود حد آستانه مجاز ۲۵ قسمت در میلیون ( ۲۵ppm ) میباشد . آمونیاک در تماس با رطوبت سطوح مخاطی موجود در راههای هوائی و تشکیل ماده قلیائی هیدروکسید آمونیم را داده که باعث تخریب سطوح مخاطی میگردد .
تنفس غلظت ۴۰۰ ppm تا ۷۰۰ppm این گاز باعث التهاب فوری در چشم و بینی و گلو می گردد و استشمام ۳۵۰۰ تا ۶۵۰۰ppm آن برای مدت نیم ساعت کاملا” خطرناک بوده و تماسهای کوتاه مدت ۵۰۰۰º تا ۱۰۰۰۰ ppm از این گاز کشنده میباشد .
حد قابل اشتعال آمونیاک مقدار ۱۶ تا ۲۵ در صد حجمی میباشد . خطرات آتش گیری آن پائین و انفجار خود بخود نیز ندارد بجز اینکه در معرض flame و یا آتش قرار گیرد که دراینگونه انفجارها صدای مهیبی دارد .
در تماس با پوست عوارض آن شامل :
قرمزی پوست ، خارش ، تاول ، آسیبهای بافتی بوجود خواهد آمد .
در چشم : باعث قرمزی و سوزش ، زخم قرنیه خواهد شد .
تدابیر درمانی :
- خارج ساختن مصدوم از محیط آلوده
- بیرون آوردن لباسهای آلوده مصدوم
- باز کردن راه هوائی و پیشگیری از اختلالات تنفسی ، افرادی که دچار ضایعات صورت و دهان شده اند احتمالا” بیشتر در معرض خطر ابتلاع به انسداد حاد حنجره هستند .
- رساندن سریع مصدوم به یک مرکز درمانی
- اگر آمونیاک یا هر ماده قلیائی دیگر بصورت مایع خورده شده باشد . انجام لاواژ ( شستشوی معده ) و دادن ۲ تا ۳ بار شیر و آب به میزان ۲۴۰-۱۲۰ میلی لیتر مؤثر است دادن سرکه ، آب لیمو ، سیب ، پرتقال ، پارافین مایع ، نشاسته ، شیر و سفیده تخم مرغ و روغن زیتون نیز مؤثر میباشد .
- گرم نگه داشتن مصدوم
- در صورت تماس پوستی : خارج کردن لباسهای آلوده و شستشو با آب زیاد و سرم نرمال سالین حداقل به مدت یک ساعت و یا تا رفع هر نوع احساس خاصی مثل سوزش و خارش .
- در صورت تماس چشمی : شستشوی چشم یا آب زیاد و یا سرم نرمال سالین حداقل به مدت ۱-۵/. ساعت و رساندن سریع یه چشم پزشک .
خطرات بهداشتی آمونیاک
سبب تحریکات سیستم تنفسی ، پوست و چشم شده و با آسیب رساندن به ریه‌ها در اثر مواجهه با حجم زیاد این گاز می‌تواند سبب مرگ شود. در صورت تماس با آمونیاک مایع ، سوختگی شدید در محل تماس ایجاد میگردد. آستانه مجاز مواجهه با آن ، ppm 50 است و جهت کمکهای اولیه ، قسمتهای آلوده سطح بدن را با آب و صابون شسته و چشمها را نیز با آب فراوانی شستشو داد و به پزشک مراجعه نمود.
روش اطفاء حریق آمونیاک
در صورتی‌که سیلندر گاز آمونیاک مشتعل شد، نباید شعله آن را خاموش نمود، مگر اینکه قبلاً بتوان جریان گاز را قطع کرد. در حین عملیات اطفاء ، باید سیلندرهای حاوی گاز آمونیاک را با آب خنک نمود. از پودر شیمیایی خشک یا گاز کربنیک یا آب به‌صورت اسپری جهت اطفاء می‌توان استفاده نمود. به هنگام عملیات باید از لباس کاملاً ایمن و سیستم حفاظتی دستگاه تنفس استفاده کرد.
آمونیاک گازی است بی رنگ، با مزه فوق العاده تند و زننده که اشک‌آور و خفه کننده است. گاز آمونیاک از هوا سبک تر بوده و به سهولت به مایع تبدیل می‌شود. آمونیاک درآب بسیار محلول بوده و در منفی ۷۷/۷ درجه سانتیگراد منجمد و در منفی ۳۳/۳۴ درجه سانتیگراد به جوش در می‌آید. وزن مخصوص محلول اشباع آمونیاک ۰/۸۸ گرم بر سانتیمتر مکعب است. گاز آمونیاک قابل افروزش و حدود اشتعالش ۱۶-۲۵ درصد حجمی گاز آمونیاک در هوا است. حضور مواد نفتی و دیگر مواد افروختنی خطر آتشگیری را افزایش می‌دهد. مجاورت و تماس آمونیاک با نقره و جیوه تولید ” فورمینات نقره و جیوه ” می‌کند که موادی شدیداً قابل انفجار هستند. گاز آمونیاک در اثر گرمای از ۴۰۰ درجه به بالا تجزیه شده و تولید هیدروژن می‌کند. آمونیاک سبب تحریکات دستگاه تنفسی، پوست و چشم شده و با آسیب رساندن به شش‌ها در اثر مواجهه با حجم زیاد این گاز می‌تواند سبب مرگ شود. رومی‌های باستان آمونیوم کلراید را به عنوان پول و سپرده استفاده می کردند. آنها سنگ آمونیوم را از مکانی به نام پرستشگاه ژوپیتر یا همان لیبی جدید جمع آوری می کردند. اما آمونیاک به شکل نمک آمونیاک نخستین بار توسط شیمیدانان جابرابن حیان (شیمیدان ایرانی) Geber در قرن ۸ شناخته شد
یکی از گازهای مضر در سالن های مرغداری آمونیاک است . این گاز در اثر تجزیه اسید اوریک توسط باکتریهای کف سالن به وجود می آید . هنگامی که تراکم گاز آمونیاک در سالن بالا رود منجر به بروز آسیب های تنفسی ، تهوع و سوزش چشم در کارگران مرغداری می گردد . مقدار بیش از حد این گاز منجر به کاهش مصرف خوراک و نا مطلوب شدن ضریب تبدیل غذایی می شود . میزان گاز آمونیاک بر اساس قسمت در میلیون (PPM ) بیان می شود . غلظت آمونیاک تا ۱۵ PPm قابل حس نیست اگر به ۲۰ تا ۲۵ PPm برسد قابل حس خواهد شد. در غلظت ۳۰ تا ۵۰ PPm باعث تحریک وسوزش چشم ها ودر غلظت ۵۰ تا ۱۰۰ PPm باعث عوارض تنفسی شده و رشد و تولید کاهش می یابد . اگر غلظت گاز آمونیاک به ۱۰۰ PPm برسد باعث ایجاد تاول روی سینه و اگربه ۵۰۰ PPm برسد باعث مرگ حیوان می شود .به طور کلی ضروری است که غلظت آمونیاک در سالن از ۲۵ PPm بیشتر نشود.